Türkiye’de işçi devri ve yeni işlerin getirisi: 2005-2019 Hane halkı işgücü anketlerinden çıkarımlar

Türkiye'de her dört çalışandan biri mevcut işinde bir yıldan daha kısa bir süredir çalışmaktadır. Benzer şekilde, her dört çalışandan biri son bir yıl içinde işinden ayrılmıştır. Bu oranlar ücretli çalışanlar arasında her üç kişiden birine yükselmektedir. Toplam işe giriş ve çıkışlar ile net istihdam değişiminin farkı olan işçi akımı fazlası da 2005 yılında toplam istihdamın %25'i iken 2019 yılında %55'e yükselmiştir. Birçok gelişmiş ülke brüt işçi akımındaki azalma ve işgücü piyasasındaki durgunluktan endişe ederken, Türkiye işgücü piyasası tam tersi yönde artan işçi devir hızından kaynaklanan sorunlar yaşıyor gibi görünmektedir. Buna rağmen Türkiye’de işçi akımları yeterince ele alınmamıştır. Bu çalışmada, ilk olarak 2005-2019 TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketlerini kullanarak Türkiye'deki işçi akımlarında meydana gelen değişimleri ve farklı demografik grupların bu değişimlerden nasıl etkilendiğini ele alıyoruz. Daha sonra, mevcut işinde çalışmaya son 12 ay içerisinde başlayan çalışanlarla mevcut işindeki bir yıldan uzun süredir çalışanlar arasındaki ücret farklarını kıdem süresini dikkate alarak tahmin ediyoruz. İşçi devri, yaratıcı yıkımı ve büyümeyi teşvik eden, aynı zamanda işler arası geçiş yoluyla verimliliği ve dolayısıyla işçi refahını artıran bir sürecin göstergesi olabilir. Ancak, betimleyici analizlerimiz işçi devrindeki artışa bağlı olarak işgücü piyasasındaki katmanlaşmanın derinleştiğine ve bir grup çalışanın geçici/kötü işlerle işsizlik döngüsünde sıkışıp kaldığına işaret etmektedir. İşçi akımlarındaki artıştan en fazla düşük eğitimli/vasıflı çalışanlar etkilenmiştir. Üstelik, bu kategoride işçi devri her yaş grubunda çok büyük oranda artmıştır. Buna karşın, eğitimli/vasıflı çalışanlar arasında işçi devrindeki artış esas olarak gençlerden kaynaklanmaktadır ve daha zayıftır. Mevcut işinde son 12 ay içerisinde işe başlayanların büyük kısmı iş değiştirenlerden oluşmaktadır ve zaman içerisinde iş değiştirenlerin oranı artarken işsizlikten veya işgücü dışından istihdama geçişlerin oranı çok değişmemiştir. Buna ek olarak, yeni başlayan işlerin içerisinde geçici işlerin oranı çok hızlı bir şekilde yükselmiştir. İşçi akımlarındaki değişimin ücretler üzerindeki etkisine dair bulgularımız, son 12 ay içinde iş değiştiren işçilerin, devam eden işlerinde kalan işçilere kıyasla daha düşük ücretler aldıklarını göstermektedir. Özellikle işgücü dışından gelerek işe giren kişiler için negatif etki daha da yüksektir. Ayrıca, farklı alt örneklemler kullanarak gerçekleştirdiğimiz tahminler, işe yeni başlayan kişilerle 1-2 yıl kıdemi olan çalışanlar arasındaki ücret farkının kadınlar ve iyi eğitimli işçiler için daha büyük olduğunu ortaya koymaktadır. Başka bir ifadeyle, sonuçlarımız deneyimin getirisi yüksek olduğunda iş değiştirmenin daha maliyetli olabileceğini göstermektedir.