Instytucjonalizacja przestrzeni społecznej poprzez dobra publiczne

Celem artykułu jest próba przedstawienia przyczyn destrukcji przestrzeni społecznej, stanowiącej obszar wspólnego działania jednostek oraz większych grup ludzkich, w ramach zorganizowanych organizmów. Destrukcja jest skutkiem łamania obowiązujących norm porządku instytucjonalnego zarówno formalnego, jak i nieformalnego. Rodzi to liczne patologie, stanowiące syndrom braku zaufania, strachu i chciwości. Jest to zjawisko powszechne wskutek globalizacji i rewolucji informacyjnej. Destrukcja przestrzeni społecznej, w tym także publicznej, ma główne źródła w pojawieniu się z jednej strony jednolitej formy gospodarowania w postaci gospodarki rynkowej, a z drugiej istnienia zróżnicowanych systemów politycznych, społecznych i kulturowych w poszczególnych państwach. Na początku lat 90. XX w. próbowano narzucić jednolity model rozwoju oparty na teorii neoliberalnej (co w dużej mierze udało się osiągnąć), który w dużym stopniu jest odpowiedzialny za ową destrukcję. Destrukcja przestrzeni społecznej ma miejsce na poziomie światowym i państwowym. Jeśli na poziomie światowym przejawia się głównie w postaci braku ładu światowego i różnych typach rywalizacji, to na poziomie państw ma bardziej zróżnicowany charakter. Na obu jednak poziomach ma miejsce łamanie obowiązującego porządku instytucjonalno­‑prawnego. Destrukcja na poziomie światowym w istotny sposób wpływa na destrukcję na poziomie państwowym, jednakże decydujący, a także specyficzny wpływ mają w tym czynniki wewnętrzne. Destrukcja przejawia się olbrzymim zróżnicowaniem dochodowym, załamaniem rynku pracy, minimalizacją podaży dóbr publicznych, powiązaniem sił politycznych z biznesem oraz korupcjogennością, w tym także elit politycznych. Przywracanie ładu w przestrzeni publicznej może mieć miejsce poprzez wykorzystanie koncepcji globalnych dóbr publicznych. Proces ten może mieć charakter wieloetapowy, a globalne dobra publiczne muszą się charakteryzować: niesprzecznością z regułami gospodarki rynkowej, neutralnością ideologiczną, świadomością (przystąpienie do uczestnictwa w nich musi być dobrowolne). W początkowym okresie w tym procesie mogą uczestniczyć głównie państwa.