Dünya ile Türkiye’deki Tarımsal Ürün Fiyatları Arasındaki Etkileşimin İncelenmesi – Kriz ve Kuraklık Etkileri

Ekonomik krizler ve olumsuz iklim etkileri, tarımsal üretimi azaltıcı etkileşim oluşturabildiği gibi ithalat gereği nedeniyle dünya ile Türk tarım piyasaları arasındaki fiyat etkileşimlerinde artış yaşanmasına neden olabilmektedir. Türkiye 2000-2001 yılında iki ciddi mali kriz ile karşı karşıya kalmıştır. Dahası, 2001, 2007-2008 ve 2013-2014 dönemlerinde Türkiye'de şiddetli kuraklık etkileri görülürken 2001 yılında ekonomik kriz ile kuraklığın olumsuz etkileri birleşmiştir. Türkiye'de kuraklığın, 2007-2009 döneminde dünyada yaşanan gıda ve finansal krizi ile bir araya gelerek tarım ürün piyasaları üzerinde kalıcı ve açıklanması gereken değişimleri getirdiği ve bu etkilerin de yine irdelenmesi gerektiği düşünülmektedir. Küresel pazarlara Türk tarım piyasalarının açıklığı sınırlıdır. Kriz/kuraklık dönemlerinde meydana gelen kur ve gümrük tarife oranı değişiklikleri iç pazarlarda önemli etkiler doğururken yerel fiyatlarla dünya fiyatları arasındaki etkileşimi ise doğrudan etkilemektedir. Dünyada ve iç piyasada fiyat değişiklikleri arasındaki ilişkilerin, herhangi yerel veya dünya kaynaklı krizin etkileri de gözetilerek hata düzeltme modelleri kullanılarak bu çalışmada analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, buğday, pirinç, mısır ve ayçiçeğinde iç fiyatlarının dünya fiyatları ile kısa ve uzun vadeli etkileşimi yukarıda verilen kriz ve kuraklık dönemleri gözetilerek tahmin edilmektedir. Sonuçta, sadece buğdayda düşük de olsa dünya fiyatlarının iç piyasa fiyatlarına geçişken olduğu saptanmış ve dışsal şokların yaşandığı dönemlerde bu etkileşimin de arttığı gözlenmiştir. Önümüzdeki dönemde, dünya piyasalarına sınırlı düzeyde açık olan Türk tarımının rekabete daha açık hale gelmesi tarımsal yapıda iyileşmeye ve politikalarda yeni açılımlara ihtiyaç duyulduğunu akla getirmektedir.