Petrographic and facies characteristics of coal from the Załęże and Ruda Beds (upper Namurian, Westphalian A) in the area of Zebrzydowice; Upper Silesian Coal Basin

Odwierty Z-1/11 i Z-2/12 zlokalizowane są na północ od obszaru górniczego zlikwidowanej kopalni Morci­nek - usytuowanej koło Cieszyna, przy granicy Polsko-Czeskiej (rys. 1). Pokłady węgla, w tym rejonie, występują w utworach węglonośnych karbonu w obrębie północno-zachodniej części niecki głównej Górnośląskiego Za­głębia Węglowego. W profilach badanych odwiertów opróbowano ławice węgla występujące w 11 interwałach w otworze Z-1/11 i 14 odcinkach w otworze Z-2/12 (rys. 2). Wykonane badania petrograficzne węgla pozwoliły na oznaczenie stopnia uwęglenia na podstawie pomiarów refleksyjności. Pomierzona refleksyjność średnia (R^r) w otworze Z-1/11 wynosi 0,81%, a w otworze Z-2/12 - 0,84% i wskazuje na zbliżony stopień uwęglenia w obydwu badanych odwiertach, który odpowiada zgodnie z polską normą PN-82/G-97002 węglowi gazowemu o wyróżniku 33. Zgodnie z International Classification ofIn-Seam Coal na podstawie składu petrograficznego węgiel w obu badanych odwiertach określono jako humusowy. Ze względu na stopień uwęglenia, mierzony wskaźnikiem refleksyjności (R0r) węgiel określono jako medium-rank C (orto-bituminous). Pod względem zawartości popiołu węgiel z poszczególnych pokładów lokuje się w bardzo szerokim zakresie zmienności od high grade coal poprzez medium-low-very low grade coal aż do carbonoceus rock. W pokładach 405/1 (otwór Z-1/11) i 404/1 m(otwórz-2/12), stwierdzono koks naturalny, w którym obserwuje się stopioną substancję porowatą. Masa koksowa jest o strukturze ziarnistej, mozaikowej, a pory wykazują kształt owalny i zróżnicowane wymiary (najczęściej w przedziale 10-50 ^m). Miejscami (w ilości kilu procent) w prób­kach obserwuje się fuzynit i funginit, które nie uległy skoksowaniu. Przeobrażenie węgla w koks jest efektem metamorfizmu kontaktowego na styku intruzji magmowych w postaci mikrotonalitów o miąższości 2-5 m Na podstawie wykonanych badań facjalnych można stwierdzić, że paleotorfowiska pokładów węgla usytu­owane były na pograniczu środowisk torfowiskowego i jeziornego. Torfy tworzyły się w warunkach silnego podtopienia w strefie środowisk „Swamp Forest” i „Wet Forest Swamp”. Duża zawartość iłu w niektórych pokładach węgla wiąże się z okresowymi (powodziowymi) zalewami torfowisk. Analiza facjalna w odniesie­niu do interwałów odpowiadających miąższości poszczególnych ławic węgla ma charakter ogólny i pozwala jedynie określić dominujące środowisko, które prawdopodobnie w trakcie tworzenia się pokładu ulegało licznym fluktuacjom.