Struktura rynku pracy w świetle ekonomii instytucjonalnej

Celem artykułu jest zdefiniowanie struktury rynku pracy w kontekście ustaleń teoretycznych ekonomii instytucjonalnej. Zakładając współdziałanie ludzi i organizacji, ekonomia instytucjonalna bada reguły rządzące tymi współzależnościami. Dowodzi przy tym, że analiza ekonomiczna powinna mieć charakter interdyscyplinarny łączący w sobie aspekty społeczne, kulturowe, polityczne, historyczne i inne. Szczególnie istotne jest to w przypadku analizy funkcjonowania współczesnych rynków pracy, gdzie motywy kulturowe odgrywają dużą rolę w kształtowaniu postaw na rynku pracy. Stąd też przyjęto założenie, że brak uwzględniania w analizach rynku pracy czynników instytucjonalnych (o charakterze formalnym i nieformalnym) wpływa na ocenę rezultatów funkcjonowania tego rynku i postawiła sobie za cel zdefiniowanie struktury instytucjonalnej rynku pracy. W artykule przedstawiono założenia ekonomii instytucjonalnej, scharakteryzowano podejście instytucjonalne do analiz rynku pracy, przybliżono pojęcie instytucji tego rynku, a ostatecznie określono strukturę rynku pracy odwołując się do koncepcji poziomów analizy ekonomicznej O.E. Williamsona. Wykorzystując jego ustalenia podjęto równieź próbę wskazania zależności występujących pomiędzy poszczególnymi poziomami analizy ekonomicznej w kontekście działania rynku pracy. Do przedstawionego, teoretycznego modelu wprowadzono również pojęcie społecznej wartości pracy, przyjmując, że działanie instytucji (formalnych i nieformalnych) rynku pracy wpływa na postrzeganie tej wartości i przesądza o zachowaniach uczestników rynku pracy. Uczestnicy ci oceniają wartość pracy z perspektywy ekonomicznej (potrzeba pozyskania środków na życie), społecznej (potrzeba integracji ze społeczeństwem) i zadaniowej (potrzeba realizacji celów poprzez wykonywanie zadań), co stanowi bardzo ważny element sprawczy wszelkich zachowań na rynku pracy. W klasycznym ujęciu wartość pracy ma przy tym odzwierciedlenie w nierównościach płacowych, natomiast współcześnie coraz częściej mówi się o potrzebie ujęcia mieszanego, czyli połączenia wartości ekonomicznej (charakterystycznej dla przedsiębiorstw działających for-profit) z wartością społeczną (przypisywaną działalności non-profit) wraz z wartością ekologiczną (tożsamą z oddziaływaniem na środowisko naturalne). Dopiero taka wartość mieszana nazywana jest społeczną wartością pracy, a jej postrzeganie determinuje zachowania na rynku pracy. Zdefiniowanie struktury instytucjonalnej rynku pracy w ujęciu teoretycznym ma stanowić punkt wyjścia do dalszych badań empirycznych, które mogłyby przyczynić się do realizacji skuteczniejszej polityki państwa wobec rynku pracy.