Grawitacyjny model przepływów handlowych między krajami Unii Europejskiej w dobie globalizacji

Celem artykułu jest ukazanie siły oddziaływania czynników związanych z procesem globalizacji na wielkość przepływów handlowych między krajami. Determinanty te potraktowane zostały jako alternatywa dla fizycznej odległości między państwami w równaniu grawitacji zaproponowanym przez Tinbergena1. W tradycyjnym modelu grawitacji wartość wymiany handlowej między dowolnymi dwoma krajami jest proporcjonalna (ceteris paribus) do iloczynu PKB tych krajów i odwrotnie proporcjonalna do dzielącej je odległości. We współczesnej globalnej gospodarce fizyczny dystans między państwami nie jest już tak istotnym hamulcem wymiany międzynarodowej, przez co odległość w modelu grawitacji może być rozumiana jako stopień podobieństwa handlujących gospodarek. O postępującej globalizacji świadczy długofalowe intensyfikowanie powiązań między krajami, czego przykładem w wymiarze ekonomicznym jest integracja krajowych gospodarek w ramach Unii Europejskiej. Analizie ekonometrycznej poddano zatem kraje UE w okresie badawczym obejmującym lata 1999–2010. W proponowanych panelowych modelach grawitacji istotnymi determinantami, oprócz wartości PKB, okazują się zmienne związane z postępem cywilizacji, które podkreślają znaczenie spadku kosztów transportu i komunikacji, rozwoju wysokich technologii czy rosnące znaczenie kapitału ludzkiego.