Memory as experience in times of perpetual violence: the challenge of Saturday Mothers vis-à-vis cultural aphasia

The 1990s saw major developments within the Kurdish movement in Turkey, both politically and militarily. The Turkish state responded with a new repertoire of violence, characterized by irregular warfare methods. This article situates the phenomenon of enforced disappearance, employed by the state as part of its asymmetric strategy, within the broader context of memory space and everyday experience. For this, I follow the trajectory of the sittings of Saturday Mothers as performances, focusing on the case of Cizre. First, the phenomenon of enforced disappearance is situated within the historical background of the Kurdish conflict in the 1990s. Then, the Cizre and Istanbul Saturday Mothers’ sittings are compared in terms of memory making and the politico-symbolic sites they produce scrutinized as memory knots (nœuds de mémoire), tying the past to present and personal to political. Finally, I endorse the introduction of a novel term, cultural aphasia, to broaden and deepen the memory debate. Thus, through a focus on human and social relations, emotions and experiences, forms of state violence are revealed as continuously reproducing specific political subjectivities and struggles in everyday life. Abstract in Kurmanji: Bîrewerî wekî tecrubeyek di demên tundiya domdar de: vexwendina meydanê ya Dayikên Şemiyê ya li hemberî afaziyaya çandî Salên 1990an di tevgera Kurdî ya li Tirkiyeyê de hem ji hêla siyasî û hem jî ya leşkerî ve bûn şahidê pêşveçûnên mezin. Dewleta Tirk bi repertuvareke tundî ya nû ku xwedî karaktera rêbazên şerê bêpergal bû bersiv da. Ev gotar, diyardeya kujernediyariyê ku dewletê ew wekî perçeyeke stratejiya xwe ya asîmetrîk bikar dianî, di qadeke firehtir a bîreweriyê de û di çarçoveya tecrubeya jiyana rojane de dinirxîne. Ji bo vê yekê, bi hûrgilîbûna li ser mînaka Cizîrê, ez rewşa roniştinên Dayikên Şemiyê wekî performans dişopînim. A yekem, diyardeya kujernediyariyê di paşxana dîrokî ya pevçûna Kurdan a 1990an de hatiye bicihkirin. Piştre, roniştinên Dayikên Şemiyê yên Cizîr û Stembolê ji hêla çêkirina bîreweriyê ve tên berawirdkirin û cihên siyasî-sembolîk ku ava kirine, ew cih, wekî girêkên bîreweriyê (nœuds de mémoire) ku do bi îro ve û takekesiyê bi siyasetê ve girê dide tên lêkolîn. Herî dawî, ji bo berfirehkirin û hûrgilîkirina nîqaşa bîreweriyê ez bikaranîna termeke nû ya bi navê afaziyaya çandiyê guncan dibînim. Ji ber vê yekê, bi hûrgilîbûneke li ser têkiliyên mirov û civakiyan, hest û tecrubeyan tê dîtin ku şêwazên tundiya dewletê di jiyana rojane de bi awayekî domdarî bi çêkirina kirdewarî û têkoşînên sîyasî yên taybet eşkere dibin. Abstract in Sorani: Bîrewerî wek ezmûnêk le katî tundutîjî berdewamda: berengarî daykanî şemme beramber lallî kultûrî Deyey newetekan pêşkewtinî serekî lenaw bizavî kurdî le turkya, lerrûy siyasî û serbaziyewe, be xowe dît. Dewlletî turk be kerestey tazey tundutîjîyewe, ke be mîtodî cengî narrêk denasrêtewe, wellamî dayewe. Em witare dyardey winbûnî zoremlê dexaterrû ke wek beşêk le sitratijî nahawsengîyaney dewlletda û le çwarçêwey firawantirî fezay yadewerî û ezmûnî rojaneda bekarhatuwe. Bo emeş, be sernic xistne ser keysî cezîre, min şwên pêy rêçkey nimayişî danîştnekanî daykanî şemme helldegrim. Yekem , diyardey winbûnî zoremlê dekewête naw paşxanî mêjûyî kêşey kurd le deyey newetekanda. Dwatir, berawirdî nêwan danîştinekanî daykanî şemmey cezîre û estenboll le rûy yadawerîsazî dekat we ew pêge siyasî-sîmboliyaney berhemî dênin wek grêy bîrewerî depişkinêt,(nœudis de mémoire) bestnewey rabirdû be êstawe w kesî be syasîyewe. Le kotayîda, bo firawankirdin û qullkirdnewey dîbeytî yadewerî, pêşkeşkirdnî zaraweyekî nabaw, lallî kelturî, pesend dekem. Bemcore, le rêgey tîşk xistneser peywendîye miroyî û komellayetîyekan, soz û ezmûnekan, şêwekanî tundutîjî dewllet wek dûbare berhemhênanewey berdewamî babetî û xebatî siyasî diyarîkraw le jyanî rojaneda aşkra dekrêt. Abstract in Zazaki: Wextê şîdetê bêpeynî de xatira bena tecrube: duştê afazîya kulturkîye de mucadeleyê Mayanê Şemeyî Serranê 1990an de tevgerê kurdan Tirkîya de xeylê averşîyayîşê girsî dîyî, hem hetê sîyasetî ra hem kî hetê leşkerîye ra. Dewleta tirke bi repertuarê şîdetî yo newe cewab da ci, taybetmendîye kî usûlê cengî yê bêserûberî bîyî. Na meqale fenomenê vîndîkerdişanê zoranîyan ke hetê dewlete ra sey parçeyê stratejîya xo ya asîmetrîke xebitnîyayî, ey keno zereyê kontekstê hîrayî yê xatirgeh û tecrubeyanê rojaneyan. Seba naye, ez sey performansî raywanîya roniştişanê Mayanê Şemeyî taqîb kena, tede giranî dana Cizîre ser. Verê, fenomenê vîndîkerdişanê zoranîyan zereyê tarîxê lejê kurdan ê 1990an de ca beno. Dima, roniştişê Mayanê Şemeyî yê Cizîre û Îstanbulî hetê xatirasazîye û nîşangehanê sîyasîyan ra yenê têveronayene ke sey girêyê xatirayan (nœuds de mémoire) etud benê û vîyarteyî bestnenê nikayî, şexsî kî bestnenê sîyasî. Peynîye de, ez wazena termêko newe bidî naskerdene: afazîya kulturkîye. Wina munaqeşeyê xatirayan bibo hîrayêr û xorînêr. Coka giranî dîyena têkilîyanê komel û însanan, hîs û tecrubeyan ser ke tewirê şîdetê dewlete eşkera bibê sey subjektîvîyî û mucadeleyanê cuya rojanî yê sîyasîyanê taybetîyan ê ke timûtim xo zêde kenê.