İzmir-Aliağa-Horozgediği Köyü’nde Kırsal Dönüşümün Eleştirel Ekolojik Sağlık Antropolojisi

Aliağa ilçesine bağlı Horozgediği Köyü, 1970 öncesinde bağcılık, zeytincilik, tütün, pamuk, buğday, bahçecilik ve hayvancılıkla geçimini sürdürürken, Aliağa ağır sanayi bölgesi ilan edildikten sonra 1970’li yılların başında köy, sanayileşmeye başlamıştır. Köy zaman içinde kurulan demir çelik fabrikalarının ortasında kalmış ve kırsal dönüşüme uğramıştır. 1970’lerden sonra tarım alanlarının yavaş yavaş sanayi topraklarına dönüşmesiyle başlayan yoğun hava kirliliği ve buna bağlı olduğu düşünülen hastalıklar ve sağlık problemleri yüzünden, köyde sağlık göçü yaşanmaktadır. Sanayinin yarattığı hava kirliliği, köyün tüm ekolojik dengesini bozmuştur. Topraktaki bitki örtüsünden hayvanlara kadar tüm canlılar hastalanmış ve köyde sıklıkla kanserden söz edilmeye başlanmıştır (Sofuoğlu, Baytak, Bayram, Müezzinoğlu, Odabaşı, Seyfioğlu, Elbir ve Tuncel, 2008). Köyde sıklıkla yaşanılan bu sağlık sorunları, köyden yavaş yavaş hanelerin göç etmesine sebep olmuştur. Bu kırsal dönüşümün yarattığı sorunlar, “eleştirel ekolojik sağlık antropolojisi” (Young, 2002) kapsamına girdiği düşünülen Zerzan (2009), Güvenç (2016, 2010, 2008), Latour (2008), Beck (2011) gibi sosyal bilim insanlarının çalışmalarıyla yorumlanmıştır. Bu çalışmada, antropolojinin katılımlı gözlem tekniği kullanılmıştır. Köyde yaşamakta olan ve köyden göç etmiş kişilerle, köyde daha önceden araştırma yapmış olan Halk Sağlığı Anabilim Dalı doktorları, çevre ve kültür platfomları, gazeteciler ile yapılandırılmamış derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Son olarak araştırma bulgularına “Cehennem Gibi: Hava Kirliliği ve Sağlık Üzerine Etkileri”, “Sağlık Göçü: Karanfil Sokak” ve “Bağ-Bahçeden Sanayiye, Çiftçilikten Nakliyeciliğe” başlıkları altında yer verilmiştir. Sonuç olarak kalkınma adı altında ekonomik gelişme sağlanacağı düşünülen bu bölgede, insanlar daha fakirleştirilmiş ve sağlıkları olumsuz yönde etkilenmiştir.