Valerštajnova Teorija Svetskog Sistema: Perspektiva Ekonomske Istorije Ili Pogled U Budućnost? (Wallerstein'S World System Theory: A Perspective Of Economic History Or A Look Into The Future?)

U radu se razmatra teorija svetskog kapitalističkog sistema koju je razvio Imanuel Valerštajn tokom sedamdesetih godina XX veka, a u čijoj je osnovi bio pokušaj alternativnog objašnjenja dinamike istorijskog ekonomskog razvoja, u odnosu na dominantan pristup prema kome je model industrijalizacije Zapada i kapitalističkog razvoja predstavljen kao univerzalan i nereverzibilan proces. Valerštajn je ponudio objašnjenje međuzavisnosti prostora, vremena i faktora razvoja kao osnovnih elemenata za objašnjenje odnosa zavisnosti između razvijenih i nerazvijenih u svetskom sistemu, baziranog na hijerarhiji i hegemoniji centra u odnosu na periferiju i poluperiferiju, ali i objašnjenje u promeni položaja pojedinih zemalja i regiona unutar svetskog sistema. Valerštajnova teorija nudi objašnjenje zašto su pojedine zemlje i regioni razvijeni, dok ostale karakteriše nerazvijena privreda, koja je uloga ekonomije, a koja politike u tome i može li se to promeniti ako se u obzir uzme učvršćivanje odnosa zavisnosti kao ključnog strukturirajućeg faktora nerazvijenih privreda. Valerštajnov pristup prema kome se kao jedinica analize mora javiti svetski sistem, a ne pojedinačne države, dobiće u narednim decenijama u kojima dolazi do intenziviranja procesa globalizacije posebno na značaju, a time i na potvrdi. U radu će se navedene najvažnije karike Valerštajnove teorije razmotriti sa aspekta ne samo objašnjenja etapa razvoja u ekonomskoj istoriji, već i aktuelnih geopolitičkih tenzija i promena u okviru svetskog sistema, o kojima je on govorio kao o strukturnoj krizi svetskog sistema, ili kapitalističke svetske privrede, kojom se dovodi u pitanje postojeći svetski sistem uz neizvesnost da li će on biti zamenjen boljim ili lošijim sistemom, ili možda sistemima. Svakako, svet se prema Valerštajnovim navodima nalazi u procesu transformacije ili tranzicije postojećeg sistema čija je jedna od najznačajnijih karakteristika neizvesnost.