Osmanlı Devleti’nde Modernleşme Sürecinde Yapılan İdari Reformların Taşrada Uygulanması: Şırnak Kazası Örneği (1850-1914)

Osmanlı Devleti’nde, XIX. yüzyılın başlarından itibaren meydana gelen modernleşme süreci, özellikle Tanzimat Fermanının (Gülhane hatt-ı hümayunu) ilanı ile beraber devletin sosyal, ekonomik ve idari yapısında bir takım reformların yapılmasını sağlamıştır. Bu dönemin en önemli özeliklerinden biri de merkez ve taşra idari birimlerinde yapılan reformlardır. Dönemin şartlarına göre merkezden uzak, Anadolu coğrafyasının güney doğusunda ve kırsal bir bölgesinde yer alan Şırnak kazasında, Tanzimat ve sonrasında meydana gelen idari reform uygulamalarına uygun olarak kaza idari meclisi, kaza deavi meclisi, belediye teşkilatı ve hükümet konağı gibi kurum ve kuruluşlar oluşturulmuştur. Tüm bu kurum ve kuruluşlara merkezden çeşitli tayinler yapıldığı gibi, müslim ve gayr-i müslim yörenin ileri gelenleri de bu kuruluşlarda yer alarak idarenin tesisinde aktif roller üstlenmişlerdir. Çalışmanın amacı, Osmanlı modernleşme sürecinde yapılan idari reformların Şırnak kazasındaki uygulamalarını tespit etmektir. Başta Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi ve Devlet/Vilayet salnameleri olmak üzere konu ile ilgili ikincil kaynaklardan da yararlanılan çalışmada, modernleşme sürecinde idari anlamda yapılan reformların merkezden taşraya nasıl yansıdığı, reformların uygulanmasında çekilen güçlükler ve halkın bu idari reformlara verdikleri tepkiler ortaya konulmuştur.